Speels klimaatactivisme via kunsten en jeugdwerk
Wat gebeurt er wanneer jeugdwerk, kunst en klimaatactivisme de handen in elkaar slaan? Het antwoord ligt in een uniek partnerschap dat verder gaat dan de traditionele grenzen van elk van deze domeinen: het project Codename Seedling, A Climate Justice and Arts Educational Approach to Youth Work. Eind augustus kwamen artiesten, jongeren en onderzoekers uit 5 verschillende landen samen. Het doel? Methodieken ontwikkelen die de verbeelding prikkelen én de nodige tools bieden om jongeren klaar te stomen voor een toekomst vol uitdagingen. Het partnerschap verkent hoe de verschillende disciplines elkaar versterken en vooral welke toegevoegde waarde dat biedt voor de jongeren waarmee ze werken. Die impact is zowel lokaal als internationaal voelbaar.
Als we jongeren nu leren om kunst te zien als een manier om oplossingen te vinden, dan creëren we de probleemoplossers van de toekomst.
Een uithangbord voor Europese projecten
Elvira wijst ons de weg in de geschiedenis van het project: "Dit is het derde project in een reeks die begon in 2020. We startten met een Mobiliteit van jeugdwerkers rond participatie, waar ook kunstenaars aan deelnamen. Sindsdien evolueerde de samenwerking naar een Kleinschalig partnerschap en uiteindelijk naar een volwaardig partnerschap, waarbij kunst een centrale plaats inneemt. Verschillende disciplines zijn betrokken. Zowel muziek, beeldende kunst als podiumkunsten zijn verweven doorheen het project."
Elvira is duidelijk niet aan diens eerste project toe, en dat merk je snel. Diens passie voor Europese projecten straalt door. "Ik beschouw mezelf als een uithangbord voor Europese projecten. De impact die ik voelde toen ik zelf nog deelnemer was aan het artistiek jongerenproject met 40 jongeren uit België, Frankrijk, Denemarken en Slovenië (Creative Europe) in 2012, sijpelt nog steeds door in mijn werk.
Ik wil dat jonge mensen dezelfde kansen krijgen. Ik hecht bijvoorbeeld veel belang aan de zintuiglijke ervaring in elk leerproces. Ik heb ook nog steeds nauwe vriendschappen over landsgrenzen heen. Enkele jongeren van toen zijn nog steeds partners in huidige Erasmus+-projecten."
Toby en Rone vullen aan: "Klimaatgerechtigheid kwam al aan bod in ons vorig project, toen kwam het idee naar voren om hier dieper op in te gaan. We stelden vast dat er een diepe behoefte was om kunst en klimaat samen te brengen. We willen jongeren niet alleen bewustmaken van de problematiek, maar hen ook de tools om echt impact te maken in handen geven."
De combo van kunst & klimaatbewustzijn
De multidisciplinaire aanpak binnen Codename Seedling is key. Die aanpak heeft een belangrijke rol in het verhogen van het bewustzijn rond klimaatverandering en de strijd tegen klimaatangst bij jongeren. Rone, die eerder betrokken was bij projecten rond mondiale vorming, benadrukt het verschil tussen formeel en non-formeel leren: "Op school leren jongeren over klimaatverandering, wat frustrerend kan zijn omdat ze het gevoel hebben dat er, ondanks hun inspanningen, niets verandert. Wij willen dat gevoel omdraaien. Kunst biedt een open manier van communicatie, een bron van creatieve energie die meer mogelijkheden opent dan we vaak beseffen. Het helpt jongeren om out-of-the-box te denken en oplossingen te vinden die anders onzichtbaar blijven."
Toby knikt instemmend: "We willen dat jongeren zich deel van de oplossing voelen, dat ze begrijpen dat hun stem ertoe doet. Het gesprek over klimaatverandering gaat niet alleen over het probleem, maar ook over hoe zij daar een actieve rol in kunnen spelen." Bob sluit zich daarbij aan: "We zien kunst als een communicatiemiddel zodat jongeren leren om vanuit nieuwe perspectieven naar problemen te kijken.
Als we jongeren nu leren om kunst te zien als een manier om oplossingen te vinden, dan creëren we de probleemoplossers van de toekomst."
Speels activisme
Terwijl klimaatverandering vaak wordt geassocieerd met angst en wanhoop, wil het Codename Seedling-project juist benadrukken dat activisme ook speels en creatief kan zijn. Elvira stelt: "Het is belangrijk dat jongeren zich niet telkens gefrustreerd voelen over de toestand van de wereld. We willen hen ook laten zien dat werken rond klimaat plezierig kan zijn. Kunst biedt die mogelijkheid.
De dingen die belangrijk zijn voor hen: hoe kunnen we die versterken? Kunnen we bijvoorbeeld jongerenactivisten interviewen en een strip maken over hun werk? Of een speelse dialoog creëren tussen jongeren uit verschillende landen en hen zo opnieuw verbonden laten voelen? Met deze methodieken brengen we opnieuw vreugde in activisme."
We delen alles wat we doen, maar altijd met respect voor de bijdrage van de ander. Zo ‘profiteren’ we allemaal van elkaars expertise
Deelnemer Leonor (jonge illustrator en klimaatactivist uit Denemarken) bevestigt dit vanuit haar eigen ervaring: "Klimaatangst kan je doen bevriezen. Maar activisme vermengen met kunst is gewoon leuk. Het herinnert me dat we nog steeds mogen genieten van het leven, zelfs als we met zware onderwerpen zoals klimaatverandering bezig zijn. Het project heeft me laten inzien dat kunst een manier is om concrete veranderingen te brengen zonder te vervallen in hopeloosheid."
Van technologie naar empowerment
Naast de focus op kunst en klimaat is er binnen het project ook veel aandacht voor technologie en duurzaamheid. Benjamin: "Technologie is een groot deel van het leven van een jongere. Maar weten jongeren hoe advertenties hun aandacht lokken? En kennen ze de impact van internet op milieu en klimaat? Door jongeren bewust te maken van de manier waarop technologie hen beïnvloedt, en hen alternatieven te bieden, hopen we hen te helpen om niet passief mee te gaan in het systeem. Onze organisatie leert jongeren bovendien hoe ze bijvoorbeeld elektronisch afval kunnen hergebruiken in creatieve projecten. Zo krijgen ze een gevoel van agency en empowerment.”
Elvira vult aan: "Onze aandacht is tegenwoordig onze meest waardevolle grondstof. Die wordt continu gekaapt en verhandeld, zeker in de context van technologie en sociale media. Onze aandacht is echter krachtig. Wat we aandacht geven, groeit. Onze methodieken maken enerzijds ruimte om via je zintuigen meer aandacht te hebben voor je directe omgeving en anderzijds tonen ze hoe collectieve aandacht spreekwoordelijke bergen kan verzetten."
Het proces als impact
En wat is precies de meerwaarde van zo’n partnerschap? Er klinkt een unaniem antwoord: kennis, methodieken en ideeën delen doorheen de samenwerking. Rone legt uit: "We voelen ons vrij om elkaars uitvindingen te gebruiken. Het is een open proces, en dat is een van de sterktes van ons partnerschap: we bouwen samen verder aan wat de ander heeft bedacht.” Marieke vult aan: “In dit project willen we dat alles wat we creëren open source is, zodat anderen erop kunnen voortbouwen." Elvira noemt dit "stelen met zorg en empathie". "We delen alles wat we doen, maar altijd met respect voor de bijdrage van de ander. Zo profiteren we allemaal van elkaars expertise."
Wanneer we vragen wat ze hopen te bereiken met dit project, zijn de antwoorden unaniem gericht op lange termijn impact. Bob hoopt dat het project jongeren leert om anders te denken en problemen creatief op te lossen. Toby wil dat jongeren een actieve rol spelen in de toekomstige besluitvorming over klimaatverandering, terwijl Rone erop wijst dat het project jongeren helpt om zowel wetenschappelijke als creatieve oplossingen te vinden.
Elvira besluit: "Het proces zelf is al de impact. Door jongeren, kunstenaars, jeugdwerkers en onderzoekers samen te brengen, ontstaat er een sterk netwerk van mensen die elkaar inspireren en samen nieuwe wegen verkennen. Dat is waar het uiteindelijk om draait."
Dit Jeugdpartnerschap brengt de volgende mensen, sectoren en landen samen: Elvira Crois van Vrije Universiteit Brussel (BILD), Rone Fillet van De Veerman (België), Toby Peach van Coney (UK), Marieke Breyne en Bob Lundgreen van Nyskaben (Denemarken), Benjamin Efrati van Villette Makerz (Frankrijk) en Fernanda Eugenio van AND Lab (Portugal). Ook Bath Spa University (UK) en Destelheide (België) zijn betrokken. Kortom: een bonte mix van kunstdisciplines, doorspekt met academische kennis én ervaring in jeugdwerk.
Jeugdpartnerschap
Dit project is een Jeugdpartnerschap. In zo’n project zetten organisaties uit verschillende landen een langdurige internationale samenwerking op met impact op de jeugdwerkpraktijk. Smaakt naar meer? Ontdek de mogelijkheden van het jeugdpartnerschap.
Tekst: Emma Van Ooteghem
Beeld: Stein van der Looij
Dit artikel verscheen in de 12de editie van het SCOOP-magazine.