Jongerenbib Permeke en de kubus: participatie op zoveel mogelijk niveaus
Laure werd in 2021 aangenomen als projectleider van de jongerenbib naar aanleiding van het Bibplan: het beleidsplan van de Antwerpse bibliotheken waar kinderen en jongeren centraal staan. Het doel? Een jongerenbib vormgeven voor, door en met jongeren. En dat betekent meer dan enkel inspraak.
Geef jongeren een eigen plek en zij nemen die prachtig in.
Het betekent hen ondersteunen en begeleiden zodat de jongeren zo goed als alles zelf in handen kunnen nemen, zelf knopen doorhakken en de bib zo vormgeven: de collectie, het interieur, de activiteiten en de missie zichtbaar én voelbaar maken. Met als feestelijke start het grote KUUBFEST: drie dagen vol activiteiten rond literatuur en jongerencultuur. Wanneer Laure vertelt hoe dit alles in z'n werk ging, is het enthousiasme voor de bib en z'n jongeren zo af te lezen.
Jongeren in de schijnwerpers
Het begrip ‘jongeren’ mag je ruim nemen. Een jongerenboard geeft de vaste werking vorm, maar evengoed worden bezoekende, lezende of nieuwsgierige jongeren betrokken door hen aan te spreken of aan te moedigen om hun ideeën te delen. Zo proberen Laure en haar team jongeren in de buurt te betrekken op zoveel mogelijk manieren en op verschillende niveaus.
Jongeren kunnen hun eigen boekentips vormgeven voor in de boekenrekken, als ‘sfeerbeheerder’ andere studerende jongeren ondersteunen of zelf hun gratis kopje koffie of thee afwassen.
En hoe past dat binnen JINT en de mogelijkheden van de Europese programma’s? “Ik hoorde voor het eerst van JINT via een collega en woonde een online infosessie bij. Onze buren StampMedia waren heel enthousiast over hun internationale projecten. Ik was meteen geprikkeld, want ik was op dat moment aan het rondhoren voor de juiste subsidies bij ons project. Toen de JINT-medewerker de mogelijkheden binnen ‘participatieprojecten’ uitlegde, wist ik: dat is exact wat wij willen doen. Ik mailde na de infosessie naar een medewerker, die samen met ons de verschillende stappen besprak en tips gaf. We waren vertrokken!”
Jongeren hebben iets te zeggen, en wij moeten luisteren.
Ik word gehoord
Na een sessie Deep Democracy op KUUBFEST rond cultuur in de stad, wist Laure het zeker: de jongeren moet het heft zelf in handen hebben, en ze moeten dat voelen. Jongeren moeten het gevoel krijgen, ‘ik word hier aangesproken en gezien. Mijn ideeën worden gehoord én er wordt iets mee gedaan.’
Laure: “Het Deep Democracy gesprek was de opener van ons feestweekend. We maakten er weinig promo voor, en toch was het een van de populairste activiteiten. Jongeren hebben iets te zeggen, en wij moeten luisteren.”
“Na KUUBFEST kwam er een jongere naar ons toe die jongeren in eenzaamheid bij elkaar wou brengen. Een beetje uit onze comfortzone, want meestal werken we rond verhalen op een creatieve manier. Maar we gingen met hem rond de tafel zitten: welke tools heb je nodig, hoe starten we, hoe pakken we dit aan? ‘Eenzaamheid’ moest in de titel zitten: weg met het taboe. ‘Unlonely’ werd geboren. Intussen zijn deze samenkomsten rond eenzaamheid een vaste waarde geworden in de bib en is er een (h)echte gemeenschap ontstaan.”
“Zo ondersteunen we dus ideeën van jongeren. Af en toe organiseren we zelf nog activiteiten en testen we dingen uit. Maar ofwel zijn jongeren nauw betrokken, ofwel gaat een partner samen met onze jongerenachterban aan de slag. Anders werkt het niet. Het gewoon zelf doen en hopen dat ze komen? Dat probeerden we al. Het resultaat: een magere opkomst.”
Vanaf dit jaar werkt de jongerenbib met twee open calls per jaar. Zo’n call bestaat uit een vast moment waarop jongeren hun idee voor de bib kunnen insturen, het idee daarna op een projectdag uitwerken samen met de jongerenboard, om het daarna te pitchen voor een jury van professionals en jongeren. Uit de eerste open call kwamen vijf originele projecten. De jongeren stonden al te stralen op hun eigen Sip&Paint met mocktails, er was een eerste sessie in een reeks filosofische conversatiesalons en in de bib prijkt momenteel een expo van jonge artiesten.
Een jongerenboard: hoe werkt dat?
Een jongerenboard, dat komt er niet vanzelf. Laure ging actief met jongeren babbelen die kwamen studeren in de bib, ze brainstormde er spontaan op los met een klas die op bezoek kwam, sprak partners aan om met hun jongeren in contact te komen… En daar stopte het niet: een content creator daagde jongeren op Instagram uit met de vraag ‘Hoe ziet deze plek er voor jou uit in een ideale wereld?’
Sociale media werd massaal ingezet om jongeren te bereiken. Ook de klassieke methodes haalde de bib boven: flyeren, events organiseren, een wervingscampagne in de zomer … “Maar de persoonlijke berichten via sociale media en mond-aan-mondreclame werken nog altijd het beste,” merkt Laure op. “Intussen hebben we zo’n 25-tal actieve leden in de jongerenboard die maandelijks samenkomen en daarnaast aan projecten van hun keuze werken. En we hebben een team van vier collega’s die heel aanwezig zijn in de jongerenbib en zorgen voor een warme ontvangst en begeleiding van de jongeren. Zo blijven we steeds de vinger aan de pols houden.”
Uiteindelijk vinden we het belangrijkste dat jongeren eigenaarschap hebben over het openingsfeest en over de jongerenbib.
Niet alles van een leien dakje
De praktische opvolging van het KUUBFEST, het grote openingsfeest van de jongerenbib, was geen evidentie. Laure: “We wilden de jongeren zoveel mogelijk zelf laten doen, wat zeker gelukt is: de goesting en ideeën, programmatie, taakverdeling … Dat kwam allemaal uit hen. Maar jongeren hebben ook andere dingen aan hun hoofd. De datum voor het openingsweekend lag ook al op voorhand vast. Daardoor heeft het team van de jongerenbib meer zelf moeten doen dan we initieel hoopten. Uiteraard is het de bedoeling dat we helpen met projectmanagement. Maar uiteindelijk vinden we het belangrijkste dat zij eigenaarschap hebben over het openingsfeest en over de jongerenbib. Niet dat alle praktische details in hun handen liggen. En uit KUUBFEST leerden we zo hoe we volgende events nog participatiever willen aanpakken.
En dat participatieproces, ging dat altijd vanzelf? Laure: “Het is sowieso een leerproces, een oefening om zoveel mogelijk bottom-up te werken op zoveel mogelijk lagen. Maar soms moet je de verwachtingen van jongeren wel gaan bijstellen. Er waren keitoffe ideeën die uiteindelijk niet realistisch bleken, of niemand van de jongeren had er tijd voor. Anderzijds moet je opletten het niet zelf over te nemen en het tempo van de jongere te volgen. Dat houdt in dat we constant in gesprek gaan en inchecken bij de jongeren. Het blijft een zoekend evenwicht: hoeveel kunnen wij begeleiden en wat willen de jongeren?”
“Intussen ben ik zo trots op de jongerenboard. Op het KUUBFEST en het eindejaarsfeest was hun eigenaarschap en groepsgevoel zo voelbaar. Ze stonden daar met hun speeches, mooi op elkaar afgestemd, sterke podiumskills … Dat was echt bleiten (lacht). We hadden er samen zo hard aan gewerkt en zijn zo tevreden met het resultaat. Ook naar de uitwerking van de open call projecten zit ik telkens met open mond te kijken. Er zit enorm veel in deze generatie jongeren. Zoveel ideeën en inspiratie. Geef hun een eigen plek en zij nemen die prachtig in.”
Werk op maat, ga op je bek en werk aan vertrouwen: drie tips
Welke tips heeft Laure voor andere bibliotheken en organisaties die meer jongeren willen betrekken bij hun werking? “Werk op maat. Je mag dromen, maar kijk naar de context van je eigen bib en naar je werktijd. Ik kon me bijvoorbeeld voltijds storten op de jongerenbib en drie andere medewerkers stonden me bij.
Participatie is sowieso een leerproces, een oefening om zoveel mogelijk bottom-up te werken op zoveel mogelijk lagen.
Maar je kan niet alles doen. Er kruipt veel tijd in een jongerenproject. Probeer ook dingen uit! Op je bek gaan is oké, dat hoort erbij. Leer eruit en ga verder.”
“En het belangrijkste: vertrek echt vanuit de jongeren. En dat doe je eerst door een vertrouwensband op te bouwen. Verwelkom jongeren in de bib, sla een praatje met hen en wees oprecht geïnteresseerd. Laat jongeren zich veilig voelen, in de bib en bij jou. Denk vanuit hen: hoe kunnen zij zich hier thuis voelen? Pas dan kan je samen activiteiten organiseren. En stuur niet te hard bij. Het hoeft niet groots of perfect te zijn. Voer samen met hen hun idee in de puurste vorm uit en evolueer dan. Werkt dit? Oké, dan bouwen we hierop verder. Zo werk je ondersteunend: dat is empowerend én duurzaam. Anders neem je het snel over, maar dan is het niet meer van die jongere.”
Internationale dromen
“Het komende jaar gaan we structureler aanpakken en een concreet plan maken voor een betere opvolging van de projecten. Nu werkten we toch vaak ad hoc. Wanneer onze jongerenboard verduurzaamt, willen we andere jongerenplekken en bibs ontmoeten in Europa en uitwisselen met hen. Daar kunnen we sowieso veel van leren!”
Begint het te kriebelen? Zet zelf een participatieproject op met Erasmus+ Jeugd.
Beeld: Sanad Latifa
Tekst: Emma Van Ooteghem