Digitalisering en non-formeel leren: een match made in heaven?
De COVID-19 crisis en de verschillende lockdowns dwongen jeugdwerkers om snel over te schakelen van jeugdwerk naar digitaal jeugdwerk. Toch schrikt het concept veel jeugdwerkers af. Lotte Vermeire, deel van de onderzoeksgroep imec-SMIT, Vrije Universiteit Brussel, startte een onderzoek rond de rol van digitalisering en non-formeel leren in de context van de Europese jeugdprogramma’s. Dat deed ze in opdracht van JINT, in samenwerking met het Departement van Jeugd, Cultuur en Media. Haar onderzoek neemt goede praktijken, uitdagingen en opportuniteiten van digitaal jeugdwerk onder de loep. Haar belangrijkste tips en bevindingen? Die lees je hier.
Niet elke jongere moet een content creator worden, maar jongeren mogen de maatschappij durven beïnvloeden of veranderen.
Jeugdwerk: de ideale omgeving
Technologie is hier om te blijven, dus nieuwe competenties onder de knie krijgen én die aanleren aan jongeren, dat hoort erbij. Jeugdwerk is door z’n speelse en actieve aard de ideale omgeving om aan die competenties te gaan werken. ‘Digitale skills’, het komt over als een serieus thema, maar het heeft juist een speelse aanpak nodig. Door het open karakter en de veelzijdigheid van jeugdwerk, kan je aandacht aan zo’n vaardigheden besteden op een leuke manier. Daarnaast is het jeugdwerk ook reactief: het kan snel inspelen op trends en noden zoals digitalisering.
Digitaal jeugdwerk: een huzarenstukje?
Een belangrijke misvatting is dat digitaal jeugdwerk complex en moeilijk zou zijn, dat je meteen een VR-expert moet zijn om jongeren digitale skills bij te brengen. Dat klopt niet. Essentieel is juist om jongeren te ondersteunen en samen vragen proberen te beantwoorden.
Hoe verhoudt die jongere zich bijvoorbeeld ten opzichte van sociale media? Accepteert die alle cookies op zijn pad zonder nadenken of denkt die kritisch na over de gegevens die die deelt met bedrijven? Een jongere begeleiden in z’n zoektocht naar een digitale identiteit: dat is de geknipte job voor een jeugdwerker.
Van knoppenkennis tot begrijpscompetenties
Wist je trouwens dat in de praktijk blijkt dat we jongeren hun kritisch denkvermogen soms overschatten? Ga er niet vanuit dat jongeren alles weten. Hun ‘knoppenkennis’ (hoe ze bv. hun smartphone vlot gebruiken) is vaak sterk, maar competenties die de focus leggen op begrijpen, zoals digital awareness, zijn niet evident voor veel jongeren. En het zijn juist die ‘begrijpscompetenties’ waarin jeugdwerkers sterk zijn: jongeren kritisch laten reflecteren, over bijvoorbeeld sexting of cyber bullying. Jongeren zitten met veel vragen rond deze onderwerpen. De informele setting van jeugdwerk werkt goed om zo'n zaken op een niet al te zware manier aan te brengen.
Jeugdwerker, je staat er niet alleen voor
Ga er niet vanuit dat je je als jeugdwerker alleen hoeft te verdiepen in digitale competenties. Jongeren willen hier ook graag hun zegje in. Idealiter vertrek je vanuit de noden en vragen van de jongeren om daarop verder te bouwen. Zoals nu eigenlijk al elke dag gebeurt in het jeugdwerk.
Laat jongeren elkaar ondersteunen en betrek hen bij je werking. Zo empower je hen. Bovendien kan je ook samenwerken met andere organisaties en zo kennis en ervaringen delen. Er bestaan verder een heleboel websites die je een duwtje in de rug kunnen geven (zie onderaan). En ten slotte: vergeet je eigen competenties als jeugdwerker niet. Je weet en kan meestal meer dan je denkt.
Ja, jongeren liggen hiervan wakker
Tijdens het onderzoek bleek dat verschillende jongeren en jeugdwerkers spontaan begonnen vertellen over zaken als ‘datificatie’, datawijsheid of artificiële intelligentie. Ze worden dagelijks geconfronteerd met die thema’s in hun online wereld. Jongeren zitten met vragen en weten vaak niet bij wie ze terecht kunnen. Ze trekken dan naar leeftijdsgenoten, die met dezelfde vragen kampen. Het Belgisch beleid heeft hier tot nu toe amper aandacht voor. Mediawijsheid werd intussen een vast thema op de schoolagenda, maar datawijze thema’s zoals algoritmes lijken nog een ver-van-mijn-bed-show. Daarom kan het jeugdwerk zo’n belangrijke bijdrage leveren aan de kritische ingesteldheid van jongeren. Jongeren kunnen meer dan enkel passieve ‘consumers’ zijn van eindeloze data, zoals TikTok-filmpjes. Niet elke jongere moet een content creator worden, maar jongeren mogen de maatschappij durven beïnvloeden of veranderen.
Zelf aan de slag?
Algemene beste praktijken en richtlijnen
- Europese richtlijnen rond digitaal jeugdwerk
- Digitaal jeugdwerk, hoe begin je eraan?
- 44 inspirerende digitale jeugdwerkpraktijken
Rechtstreeks vanuit het jeugdwerkveld
- Reverse engineering toolkit
- E-textiles toolkit
- Beide toolkits hierboven zijn het resultaat van een Erasmus+ Jeugdproject om meisjes en jonge vrouwen warm te maken voor STEM.
- Richtlijnen, tutorials en werkvormen om ‘makerskills’ bij jongeren aan te scherpen
- Educatief materiaal rond changemakers en klimaatverandering
Auteur: Emma Van Ooteghem
Foto's: Stein van der Looij