Digitale transformatie van het jeugdwerk

Is er nood aan een digitale transformatie van het jeugdwerk? Wat zijn succesfactoren en waar zitten mogelijke valkuilen? Hoewel in Europa en Vlaanderen digitaal jeugdwerk al langer op de agenda staat, worden deze vragen pas écht gesteld sinds de coronalockdowns. Toen had het jeugdwerk geen andere keuze dan te experimenteren met online tools. JINT had een gesprek hierover met Juha Kiviniemi en Alicja Pawluczuk, twee Europese experten in digitaal jeugdwerk.

Juha: Eerst en vooral, hoor ik de term digitale transformatie niet zo graag. Transformatie verwijst naar iets heel diepgaand, alsof we alles moeten heruitvinden en aanpassen.

Digitalisering transformeert het jeugdwerk op zich niet, het wordt alleen uitgevoerd in een andere vorm. Ik ben bang dat als jeugdwerkers de term transformatie horen ze het gevoel krijgen niet voorbereid te zijn op zo’n grote verandering. Terwijl het vooral de jeugdwerkexpertise is die we nodig
blijven hebben in deze moderne tijden. Bij VERKE spreken we daarom liever over de digitalisering van het jeugdwerk. Dat gaat over bewust zijn van de impact die technologie heeft in de samenleving, zeker in het leven van jongeren, en daar als jeugdwerksector op reageren. Het gaat verder dan de jeugdwerkpraktijk: we moeten ook kijken naar de organisaties, hun strategieën en jeugdbeleid.

Alicja: Digitale transformatie werd in gang gezet door technologiebedrijven. Zij baanden de weg. Maar digitalisering heeft een impact op alle levensdomeinen en op verschillende niveaus. Ze heeft impact op hoe we handelen, maar ook op hoe we denken over de wereld en onze waarden. Met SALTO Participation & Information zien we digitale transformatie van het jeugdwerk als een participatief proces waarbij verschillende stakeholders betrokken zijn, zowel jongeren, beleidsmakers als organisaties.

Juha: In het Finse jeugdwerk is digitalisering in veel opzichten een succes. Sinds de opkomst van het internet en sociale media werden uiteenlopende jeugdwerkdiensten aangeboden in die online omgeving, wat echt cool is. In de Finse samenleving wordt digitale dienstverlening als must gezien. Ook de wetgeving laat ruimte tot experiment. In tegenstelling tot bijvoorbeeld hun Ierse collega’s, hebben Finse jeugdwerkers niet moeten ijveren om jongerenadvies op legale manier online aan te bieden. Tegelijk zijn we in Finland ook nog zoekend op vlak van bijvoorbeeld gaming als jeugdwerkmethode, of makersactiviteiten, waar Luxemburg dan weer sterk in is.

Alicja: Het varieert erg tussen landen. In Polen bestond jeugdwerk niet, laat staan digitaal. Landen zoals Finland en Schotland nemen het voortouw en ook in Duitsland beweegt een en ander. Het start met erkennen dat het digitale een belangrijk deel is van de ontwikkeling van jongeren. Maar er zijn overal wel problemen. Uit onderzoek tijdens de pandemie blijkt dat er een immense kloof gaapt tussen jeugdwerkers met de juiste competenties om te experimenteren en jeugdwerkers die in het bad werden gegooid en noodgedwongen digitale tools moesten gebruiken.

Juha: Ik zie twee soorten reacties in Europa. De organisaties die digitaal hebben gewerkt tijdens de pandemie evalueren nu wat lukte en wat niet. Ze erkennen ook de zwakke punten in hun aanpak, realiseerden wat ze misten en welke competenties en ondersteuning nodig zijn. Andere organisaties, ook in Finland, gaan back to normal en laten alle online activiteiten vallen. Sommige jeugdhuizen die een Discord server hadden opgezet, sloten die af zodra de jeugdhuizen weer opengingen. Bij een volgende lockdown moesten ze terug van nul beginnen. We merken ook dat expertise vaak bij een beperkt aantal jeugdwerkers blijft zitten en niet doordringt tot de hele organisatie. De belangrijkste vragen zijn of we als sector in staat zijn om onze ervaringen te verzilveren en of we jeugdwerkers kunnen motiveren om blijvend in te zetten op online communities.

Alicja: De aandacht voor digitaal jeugdwerk is zeker toegenomen. Er zijn events, webinars en vormingen opgezet. Maar of er veel zal veranderen? Zoals bij elke crisis is er op bepaalde vlakken vooruitgang, maar er zijn genoeg regio’s in Europa waar jongeren geen toegang hebben tot internet of tot computers. Voor die jongeren is de situatie verslechterd omdat er geen contact mogelijk was met de jeugdwerkers. Ik hoop dat het in de juiste richting evolueert, en niet dat grote technologiebedrijven er een winstgevende zaak van maken. Het is belangrijk dat we het digitaal jeugdwerk participatief en ethisch houden en dat we omzichtig omspringen met de persoonlijke data van jongeren. Deze debatten zijn gevoerd tijdens de pandemie, dus da’s zeker een stap vooruit.

Juha: We moeten onszelf telkens de vraag stellen of de digitale aanpak louter om coole technologische snufjes draait, of het gebruik ervan écht jeugdwerkdoelen ondersteunt. We denken soms te snel dat alle jongeren mee zijn met de technologie en we die dus moeten gebruiken om ons aanbod aantrekkelijk te maken. Maar jongeren komen voor het aanbod, niet voor de technologie. Ook mogen we de digitale kloof niet ontkennen. Als je overschakelt op online diensten moet je checken of die toegankelijk zijn en of de communities open en veilig zijn. Je moet ervoor zorgen dat iedereen de mogelijkheden heeft om deel te nemen, of als organisatie ondersteuning aanbieden. Het gaat ook over vaardigheden: op vlak van mediawijsheid zit niet iedereen op hetzelfde niveau. In een sociale community of digitale activiteit zijn jongeren die meer bedreven zijn bevoordeeld.

Alicja: Een misverstand is dat we snel vooruitgang maakten tijdens de pandemie, en dat iedereen nu de juiste vaardigheden bezit. De pandemie heeft ook nieuwe problemen aan het licht gebracht. Er is een nood aan een kritische blik op hoe de dingen lopen. We moeten jeugdwerkers aanmoedigen en ondersteunen om fouten te maken, zodat ze inzien dat sommige dingen gewoon niet werken. Als we alleen focussen op de goede praktijken zullen we nooit leren.

Alicja: In mijn onderzoek vond ik dat er veel schaamte en schuldgevoel is in desector. Veel jeugdwerkers voelen zich niet klaar, begrijpen de leefwereld van jongeren onvoldoende of weten niet hoe ze digitale technologie kunnen gebruiken op een ethische manier. Het lijkt erop dat dit ons afremt om met nieuwe dingen te experimenteren. Het samen leren en creëren door jeugdwerkers en jongeren is essentieel en kan helpen die drempels te overwinnen.

Juha: Zolang jeugdwerkers durven kijken naar wat het digitale betekent in de leefwereld van jongeren, zijn ze goed bezig. Je kan trouwens al aan digitaal jeugdwerk doen zonder enige digitale technologie of tool te gebruiken. Praten over digitalisering met jongeren, checken hoe zij ermee omgaan en hoe ze zich hierbij voelen is ook waardevol.

Dit artikel verscheen in de 6e editie van het SCOOP-magazine. Een overzicht van alle edities vind je hier. 

Foto's: VERKE